Województwo wołyńskie w granicach II Rzeczypospolitej było jednym z sześciu województw pasa wschodniego zwanego potocznie "Kresami wschodnimi". Graniczyło ono od zachodu z województwem lubelskim, na północy z województwem poleskim, wschodnią jego granicę stanowiła granica państwowa z ZSRR (Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich), na południu zaś leżało województwo tarnopolskie. Powierzchnia województwa wynosiła 35.754 km2 z ludnością liczącą 2.085,6 tys. osób (według spisu z 1931 r.), dając średni wskaźnik zamieszkania 58 osób na 1 km2 (średnia krajowa - 83 osoby na 1 km2). Tereny województwa w większości zamieszkiwała ludność ukraińska w liczbie 1.418,3 tys. (68,0%); w miastach 40,6 tys., na wsi 1.377,7 tys.). Drugą narodowością pod względem liczebności byli tam Polacy w liczbie 346,6 tys. (16,6%); w miastach 69,5 tys., na wsi 277,1 tys. Reszta to Żydzi (9,9%) i inne niewielkie grupy narodowościowe. Na terenie województwa było 11 powiatów, 22 miasta, 103 gminy wiejskie oraz 2.743 gromady wiejskie (sołectwa). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie województwa wołyńskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły co najmniej 30.000 osób. Według naszych ocen, stanowi to zaledwie około 45% ogólnej liczby Polaków wymordowanych na Wołyniu. Liczbę tę ocenia się na 60-70 tys. osób.

Powiat dubieński zajmował południową część województwa wołyńskiego i graniczył: na zachodzie z powiatem horochowskim, od północy z powiatem łuckim, od wschodu z powiatem rówieńskim i zdołbunowskim, od południa z powiatem krzemienieckim. Powierzchnia powiatu wynosiła 3.275 km2, a ludność - 226,7 tys. osób (według spisu z 1931 r.), dając wskaźnik zamieszkania 69 osób na 1 km2. Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 158,3 tys. (69,8%). Drugą narodowością - pod względem liczebności - byli tam Polacy w liczbie 34,0 tys. osób, reszta to Żydzi, Czesi i inne nieliczne grupy narodowościowe. Na terenie powiatu usytuowane były dwa miasta (Dubno, Radziwiłłów ), 12 gmin wiejskich, 354 gromady wiejskie (sołectwa). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu dubieńskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły około 1.900 osób. Według naszych ocen, stanowi to około 25% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w pow. dubieńskim. Ogólną liczbę polskich ofiar w tym powiecie ocenia się na 6.800 osób. Zobacz zdjęcia

Powiat horochowski zajmował południowo-zachodnią część województwa wołyńskiego i graniczył: na zachodzie z powiatem włodzimierskim i sokalskim (województwo lwowskie), od północy z powiatem kowelskim, od wschodu z powiatem łuckim, od południa z powiatem radziechowskim (województwo tarnopolskie). Powierzchnia powiatu wynosiła 1257 km2, a ludność 122,1 tys. osób (według spisu z 1931 r.), dając wskaźnik zamieszkania 69 osób na 1 km2. Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 84,3 tys. (69,0%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli tam Polacy w liczbie 21,1 tys. osób. Reszta to Żydzi i inne, nieliczne grupy narodowościowe. Na terenie powiatu usytuowane były 2 miasta (Horochów, Beresteczko), 7 gmin wiejskich, 181 gromad wiejskich (sołectw). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu horochowskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły około 2.400 osób. Według naszych ocen stanowi to około 60% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w powiecie horochowskim, którą ocenia się na 4.200 osób. Zobacz zdjęcia

Powiat kostopolski zajmował środkowo-wschodnią część województwa wołyńskiego i graniczył: na zachodzie z powiatem łuckim, na północy z powiatem sarneńskim, na wschodzie wzdłuż granicy z ZSRR oraz na południu z powiatem rówieńskim. Powierzchnia powiatu wynosiła 3.496 km2, a ludność - 159,6 tys. osób (według spisu z 1931 r.), dając wskaźnik zamieszkania 46 osób na 1 km2. Powiat w większości zamieszkały był przez ludność ukraińską liczącą 105,5 tys. (66,1%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli tam Polacy w liczbie 35,0 tys. osób. Reszta to Żydzi, Niemcy i inne nieliczne grupy narodowościowe. Na terenie powiatu usytuowane były 2 miasta (Kostopol, Bereźne), 6 gmin wiejskich, 233 gromady wiejskie (sołectwa). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu kostopolskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły około 4.400 osób. Według naszych ocen, stanowi to około 60% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w powiecie kostopolskim, którą ocenia się na 7.000 osób. Zobacz zdjęcia

Powiat kowelski zajmował środkowo-północną część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z powiatem lubomelskim, od północy z województwem poleskim (powiaty koszyrski i brzeski), od wschodu z powiatem sarneńskim oraz od południa z powiatami: łuckim, horochowskim i włodzimierskim. Powierzchnia powiatu wynosiła 5.682 km2 i stawiała go w rzędzie największych powiatów w Polsce, był też największym powierzchniowo powiatem na terenie województwa wołyńskiego. Ludność powiatu wynosiła 255,1 tys. osób (według spisu z 1931 r.), a więc dawała wskaźnik zaludnienia 45 osób na 1 km2. Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 185,4 tys. (72,7%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli tam Polacy liczący 36,7 tys. osób. Reszta to głównie: Żydzi oraz Niemcy, Czesi, Rosjanie i inni. Na terenie powiatu usytuowane były dwa miasta (Kowel, Ratno), 15 gmin wiejskich, 314 gromad wiejskich (sołectw). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu kowelskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły ogółem 3.350 osób. Według naszych ocen stanowi to około 45% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w pow. kowelskim. Liczbę ofiar polskich w tym powiecie ocenia się na 7.300 osób. Zobacz zdjęcia

Powiat krzemieniecki zajmował południową część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z województwem tarnopolskim (powiaty: brodzki, zborowski), od północy z powiatem dubieńskim i zdołbunowskim, od wschodu wzdłuż granicy ZSRR oraz od południa znowu z województwem tarnopolskim (powiat zborowski). Powierzchnia powiatu wynosiła 2.700 km2, a ludność 243,0 tys. osób (według spisu z 1931 r.), a więc dawała wskaźnik zamieszkania 46 osób na 1 km2. Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 196,2 tys. osób (80,7%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli tam Polacy w liczbie 25,8 tys. osób. Pozostali to Żydzi i inne nieliczne grupy narodowościowe. Na terenie powiatu usytuowane było tylko 1 miasto (Krzemieniec), 12 gmin wiejskich, 253 gromady wiejskie (sołectwa). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu krzemienieckiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły około 3.000 osób. Według naszych ocen, stanowi to 60% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w powiecie krzemienieckim, którą ocenia się na 5.100 osób. Zobacz zdjęcia

Powiat lubomelski zajmował północno-zachodnią część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z województwem lubelskim, wzdłuż rzeki Bug (powiaty włodawski i chełmski), od północy z województwem poleskim (powiat brzeski), od wschodu z powiatem kowelskim oraz od południa z powiatem włodzimierskim. Powierzchnia powiatu wynosiła 2.054 km2, a ludność 85,5 tys. osób (według spisu z 1931 r.), a więc dawała wskaźnik zamieszkania 42 osoby na 1 km2. Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 66,0 tys. osób (72,2%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli Polacy w liczbie 12,1 tys. osób, pozostali to Żydzi i inne nieliczne grupy narodowościowe. Na terenie powiatu usytuowane było tylko 1 miasto (Luboml), 7 gmin wiejskich oraz 102 gromady wiejskie (sołectwa). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu lubomelskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły ogółem 1.856 osób. Według naszych ocen jest to pełna (100%) liczba ofiar polskich w powiecie lubomelskim. Zobacz zdjęcia

Powiat łucki zajmował centralną część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z powiatem kowelskim i horochowskim, od północy z powiatem sarneńskim, od wschodu z powiatem kostopolskim i rówieńskim, od południa z powiatem dubieńskim. Powierzchnia powiatu wynosiła 4.767 km2, a ludność - 290,8 tys. osób (według spisu z 1931 r.), a więc dawała wskaźnik zamieszkania 61 osób na 1 km2. Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 172,1 tys. osób (59,2%). Drugą narodowością pod względem ilościowym byli tam Polacy w liczbie 56,4 tys. osób, poza tym to Żydzi i inne nieliczne grupy narodowościowe. Na terenie powiatu usytuowane były 3 miasta (Łuck, Ołyka, Rożyszcze), 13 gmin wiejskich, 448 gromad wiejskich (sołectw). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu łuckiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły ogółem około 4.000 osób. Według naszych ocen, stanowi to około 35% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w powiecie łuckim. Liczbę tę ocenia się na 11.300 osób. Zobacz zdjęcia

Powiat rówieński zajmował środkowo-wschodnią część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z powiatami dubieńskim i łuckim, od północy z powiatem kostopolskim, od wschodu wzdłuż granicy z ZSRR, zaś od południa graniczył z powiatem zdołbunowskim. Powierzchnia powiatu wynosiła 2.898 km2, a ludność 252,8 tys. osób (według spisu z 1931 r.), a więc dawała stosunkowo duży wskaźnik gęstości zamieszkania, bo 87 osób na 1 km2. Powiat w większości zamieszkiwała ludność ukraińska licząca 160,6 tys. osób (63,5%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli tam Polacy w liczbie 37,0 tys. osób. Reszta to głównie Żydzi oraz Niemcy i Czesi. Na terenie powiatu usytuowane były 2 miasta (Równe, Korzec), 9 gmin wiejskich, 308 gromad wiejskich (sołectw). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu rówieńskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły ogółem około 1.000 osób. Według naszej oceny, stanowi to niewiele ponad 10% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w powiecie rówieńskim, którą ocenia się na 7.400 osób. Zobacz zdjęcia

Powiat sarneński zajmował północno-wschodnią część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z powiatami kowelskim i łuckim, od północy z województwem poleskim (powiaty piński i stoliński), od wschodu granica jego przebiegała wzdłuż granicy państwowej Polska-ZSRR, zaś od południa graniczył z powiatem kostopolskim. Powierzchnia powiatu wynosiła 5.478 km2, a ludność 181,3 tys. osób (według spisu z 1931 r.), a więc dawała wskaźnik zamieszkania 33 osoby na 1 km2. Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 129,8 tys. osób (71,6%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli Polacy w liczbie 30,4 tys. osób. Pozostali to Żydzi oraz inne nieliczne grupy narodowościowe. Na terenie powiatu usytuowane były 3 miasta (Dąbrowica, Rokitno, Sarny), 9 gmin wiejskich oraz 172 gromady wiejskie (sołectwa). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu sarneńskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły około 1.400 osób. Według naszych ocen stanowi to około 20% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w powiecie sarneńskim. Liczbę tę ocenia się na 6.100 osób. Zobacz zdjęcia

Powiat włodzimierski zajmował południowo-zachodnią część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z województwem lubelskim (powiat hrubieszowski), od północy z powiatem lubomelskim, od wschodu częściowo z powiatem kowelskim, częściowo zaś z horochowskim, od południa z województwem lwowskim (powiat sokalski). Powierzchnia powiatu wynosiła 2.208 km2, zaś ludność określała się liczbą 150,4 tys. osób (według spisu z 1931 r.), a więc dawała wskaźnik zaludnienia 68 osób na 1 km2. Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 88,2 tys. osób (58,6%). Drugą narodowością pod względem liczebności była ludność polska licząca 40,2 tys. (26,7%), reszta to głównie Żydzi i Czesi. Na terenie powiatu usytuowane były 2 miasta (Włodzimierz, Uściług), 7 gmin wiejskich, 249 gromad wiejskich (sołectw). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu włodzimierskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły około 6.500 osób. Według naszych ocen, stanowi to około 80% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w powiecie włodzimierskim, którą ocenia się na 8.000 osób. Zobacz zdjęcia

Powiat zdołbunowski zajmował południowo-wschodnią część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z powiatem dubieńskim, od północy z powiatem rówieńskim, od wschodu wzdłuż granicy z ZSRR oraz od południa z powiatem krzemienieckim. Powierzchnia powiatu wynosiła 1.309 km2 z ludnością 118,3 tys. (według spisu z 1931 r.), a więc dawała wskaźnik gęstości zamieszkania 88 na 1 km2. Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 81,8 tys. osób (69,1%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli tam Polacy w liczbie 17,9 tys. osób, reszta to Żydzi i inne niewielkie grupy narodowościowe. Na terenie powiatu usytuowane były 2 miasta (Zdołbunów, Ostróg), 6 gmin wiejskich, 129 gromad wiejskich (sołectw). Do dziś zdołano ustalić, że na terenie powiatu zdołbunowskiego rzezie ludności polskiej dokonane w latach 1939-1944 przez nacjonalistów ukraińskich pochłonęły około 500 osób. Według naszych ocen, stanowi to nieco ponad 10% ogólnej liczby wymordowanych Polaków w powiecie zdołbunowskim, którą ocenia się na 3.600 osób. Zobacz zdjęcia

Dane geograficzne i demograficzne wg spisu z 1931 r.
Źródło: Józef Turowski, Władysław Siemaszko
"Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich dokonane na ludności polskiej na Wołyniu w latach 1939-1945"
Opublikowano w Internecie za zgodą autorów.

Powrót do strony głównej serwisu "Wołyń naszych przodków" www.nawolyniu.pl